Anadolu Ürün Piyasası Aracı Kurumu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde bulunan 23 Ticaret Borsası tarafından 15 Milyon TL sermaye ile 05.01.2024 tarihinde kurulmuştur. 28.06.2024 tarihinde yapılan Genel Kurul Toplantısı ile ortak sayısı 31’e, sermaye ise 35 Milyon TL’ye çıkmıştır. Anadolu ÜPAK, TÜRİB ve Mudi arasında Aracılık yaparak köprü görevi sağlayacak kurumdur. Anadolu ÜPAK, TÜRİB ‘de ELÜS alım satımı yapmak isteyen tüm mudi/yatırımcılara aracılık hizmet verecektir.
Aracılı sistemin getirilmesi, Ticaret Borsalarının sisteme girmesi, sermaye piyasası aracı kurumları gibi Ürün Piyasası Aracı Kurumları kurulması, daha fazla mudiye/müşteriye/yatırımcıya ulaşılması, lisanslı depoculuk sisteminin gelişmesi, vadeli işlemlerin tarım piyasalarında başlaması, tarımın finansmanın kolaylaşması, Ülke ekonomisinin kalkınmasıdır.
Sektörde ve sahada öncü ve lider olmak, kendi kendine yeten, bütçe, değer ve katma değer yaratan olmak, spot piyasayı geliştirmek, vadeli işlemleri getirmek, lisanslı depoculuk sistemini tanıtmak ve geliştirmek, tarıma finansman sağlamak, ülke ekonomisinin gelişimine katkı sağlamaktır.
Tam yetkili ÜPAK; Mudi/yatırımcı kaydı, emir alımı, emir iletimi ve emir sonlandırmasını kendisi yapacaktır. Saha çalışmalarını acentesi olacak; Ticaret Borsaları vasıtası ile yapacaktır. Takas ve saklama kendi bünyesinde olacaktır.
Anadolu ÜPAK’ da ELÜS’ler üzerinde resmi tatil günleri haricinde hafta içi tam çalışma günlerinde 10:00-13:00 ve yarım çalışma günlerinde ise 10:00 – 11:00 saatleri arasında işlem yapmak mümkündür.
Acentemiz olan Ticaret Borsaları üzerinden hesap açılışı yapılacaktır. Çerçeve Sözleşme ve diğer ek sözleşmeler imzalanarak hesap açılışı yapılacaktır.
Anadolu ÜPAK ‘da işlem yapmanız için noterden “Anadolu ÜPAK ’da alım-satım işlemi yapabilir” ibaresinin yer aldığı vekaletname düzenlenmesi gerekmektedir.
Not: Tüzel kişilerde, tüzel kişiliğin hak ehliyetinin tamamını kapsayıcı genel vekaletname ile işlem yapılması mümkündür.
Tüzel kişi olarak Anadolu ÜPAK ‘da işlem gerçekleştirebilmeniz için;
gerekmekte olup, söz konusu karara yetkili kişilerce alındığını gösterir imza sirküleri eklenmelidir.
Çiftçiler de dahil tüm mudilerin/yatırımcıların Anadolu ÜPAK sistemine kaydı Anadolu ÜPAK acentesi sıfatıyla hizmet veren ticaret borsaları tarafından yapılmaktadır.
TÜRİB ‘de alım-satımın kolaylaşması, TÜRİB ‘de Mudi ve Yatırımcıya bire bir hizmet verilmesi, Alım-Satım maliyetlerinin azalması, TÜRİB ‘de likidite artması, Yatırım Danışmanlığı hizmeti verilecek olması, Lisanslı Depoculuk sisteminde Mudi ve Yatırımcı sayısının artacak olmasıdır.
Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) lisanslı depolarda bulunan ürünleri temsilen çıkarılan elektronik belgedir.
ELÜS, Lisanslı Depo İşletmesince Elektronik Kayıt Kurallarına uygun olarak Elektronik Kayıt Kuruluşu tarafından kurulan ve işletilen veri tabanı ve/veya platform üzerinde oluşturulan elektronik kaydı ifade eder. Merkezi Kayıt Sistemine ihraç edilmiş olan Elektronik Ürün Senedi aksi mevzuatta belirtilmedikçe, ürünü aynı miktar, cins, sınıf ve kalitede temsil eder. Elektronik Ürün Senedi ile temsil edilen ürünler Lisanslı Depoculuk sistemi güvencesindedir.
Elektronik Ürün Senedi Piyasasında, depolanması amacıyla teslim ettiği ürün için Lisanslı Depo İşletmesince düzenlenen ELÜS’ü elinde bulunduran veya Anadolu ÜPAK aracılığı ile söz konusu senetlerin alım satımını gerçekleştirmek isteyen tüm gerçek veya tüzel kişiler “Yatırımcı/Mudi” olarak işlem yapabilirler.
Tam yetkili ÜPAK; Mudi/yatırımcı kaydı, emir alımı, emir iletimi ve emir sonlandırmasını kendisi yapacaktır. Saha çalışmalarını acentesi olacak; Ticaret Borsaları vasıtası ile yapacaktır. Takas ve saklama kendi bünyesinde olacaktır.
Tam yetkili ÜPAK; Mudi/yatırımcı kaydı, emir alımı, emir iletimi ve emir sonlandırmasını kendisi yapacaktır. Saha çalışmalarını acentesi olacak; Ticaret Borsaları vasıtası ile yapacaktır. Takas ve saklama kendi bünyesinde olacaktır.
Tam yetkili ÜPAK; Mudi/yatırımcı kaydı, emir alımı, emir iletimi ve emir sonlandırmasını kendisi yapacaktır. Saha çalışmalarını acentesi olacak; Ticaret Borsaları vasıtası ile yapacaktır. Takas ve saklama kendi bünyesinde olacaktır.
Elektronik Kayıt Kuruluşu (Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.) tarafından ELÜS alım satım belgesi oluşturulur ve bu belge alıcı ve satıcı taraflara elektronik ortamda gönderilir. ELÜS alım satım belgesinin herhangi bir nedenle yatırımcıya iletilemediği durumlarda ilgili belge, yatırımcının başvurusu üzerine bir sonraki gün verilmek üzere takas üyesi aracı kurum/banka tarafından Merkezi Kayıt Sistemi üzerinden temin edilir. 03/06/2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 452 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ kapsamında 5300 sayılı Kanun kapsamında lisanslı depo işletmelerinde depolanan tarım ürünlerinin bu ürünleri temsil eden ELÜS vasıtasıyla alım satımında her bir el değiştirme aşamasında EKK tarafından ELÜS alım satım belgesi düzenleneceğinden ELÜS alım satımına taraf olanlar bu işlem için ayrıca fatura veya diğer herhangi bir belge düzenlemeyecek, alım satım işlemi EKK tarafından kendisine iletilen bilgilere göre düzenlenen ELÜS alım satım belgesi ile tevsik edilecektir. ELÜS alım satımına taraf olanların, EKK tarafından kendilerine iletilen ELÜS alım satım belgesinin kâğıt çıktılarını vergi kanunlarının öngörmüş olduğu süreler dâhilinde muhafaza ve istenildiğinde ibraz etmekle yükümlü olduklarını hatırlatmak isteriz. (Söz konusu Tebliğin tam metnine https://www.gib.gov.tr/node/87627 adresinden ulaşabilirsiniz.
Tarımsal ürünün tarladan sofraya uzanan yolculuğu, bin bir emek ile yetiştirilen ürünlerin hasat edilmesiyle başlar. Ürünler ya fiyatı daha da yükselmesi beklenerek depolanır, ya da hasadın hemen ertesinde satılır.
Lisanslı Depolar
Tarımsal ürünler, T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından verilen lisanslarla kurulan ve Bakanlığın gözetim ve denetimi altında faaliyet gösteren lisanslı depolarda saklanabilir.
Yetkili Sınıflandırıcı
Lisanslı depoya gelen tarım ürünleri için dolu tartım ve yetkili sınıflandırıcı tarafından numune alım işlemleri gerçekleştirilir. Yetkili sınıflandırıcı tarafından yapılan analizlere bağlı olarak tarımsal ürünler, kalite ve cinsine göre sınıflandırılır.
Elektronik Ürün Senedine yönelik destekler; nakliye desteği, analiz desteği, kira desteği ve muhtelif vergi istisnalarından oluşur, ayrıca belirli koşullar altında kredi imkanı da mevcuttur.
Arpa, Buğday, Çavdar, Çeltik, Fındık, Mercimek, Mısır, Nohut, Pamuk, Soya Fasulyesi, Ayçiçeği tohumu, Fasulye, Kabuklu Antep Fıstığı, Kuru Kayısı, Tritikale, Yulaf ve Zeytin’e dayalı olarak çıkarılan ELÜS’ler işlem görmektedir.
Yatırımcıların ELÜS Piyasasında yapmış oldukları işlemlerin takası İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından gerçekleştirilecek olup, yatırımcıların satın alacakları ELÜS’lere ilişkin bedeli hesaplarına alım emrini sisteme girmeden önce yatırması esastır. Aynı şekilde, yatırımcıların satacakları ELÜS’leri satış emrini sisteme iletmeden önce hesaplarında hazır bulundurmaları esastır.
Tam yetkili ÜPAK; Mudi/yatırımcı kaydı, emir alımı, emir iletimi ve emir sonlandırmasını kendisi yapacaktır. Saha çalışmalarını acentesi olacak; Ticaret Borsaları vasıtası ile yapacaktır. Takas ve saklama kendi bünyesinde olacaktır.
Anadolu ÜPAK internet sitesi, Anadolu ÜPAK mobil uygulama ve telefon talimatı ile alım-satım emri verilebilir.
Yatırımcılar Anadolu ÜPAK acentesi sıfatıyla hizmet veren ticaret borsalarına kaydolduktan sonra Anadolu ÜPAK sistemine kaydettirdikleri cep telefonlarına kullanıcı adı ve şifre gelir. Yatırımcılar, Anadolu ÜPAK internet sitesinde yer alan Anadolu ÜPAK İşlem Platformuna kullanıcı adı ve şifre ile giriş yaparak ELÜS alım satım işlemi gerçekleştirmeye başlayabilmektedir.
Anadolu ÜPAK yatırımcı kayıtları için ücret talep etmemektedir ve Anadolu ÜPAK acentelerinin yapmış oldukları yatırımcı kayıtlarından ücret alma yetkisi bulunmamaktadır.
MKK sicil numaranızı ilgili yatırım hesabınızı açtığınız kurumdan (aracı kurum/banka) ya da e-devlet şifreniz ile Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.’nin www.mkk.com.tr web sitesinden, e-ÜRÜN bölümünden (giriş için tıklayınız), “Benim Sayfam/Üyelik/Profil Bilgileri” kısmından öğrenmeniz mümkündür.
Yatırımcılar, herhangi bir aracı kurum/bankada yatırım hesabı açtıklarında, kendilerine MKK sicil numarası tanımlanır. Söz konusu durum lisanslı depoda ürünü bulunan ve bulunmayan yatırımcılar açısından farklılık göstermemektedir.
Acente, yatırımcı doğru MKK sicil numarasını vermesine rağmen kayıt sırasında MKK sicil numarasını hatalı girdiyse kaydı sistem üzerinden düzeltebilir. Eğer, yatırımcı yanlışlıkla farklı bir MKK sicil numarası verdiyse, yatırımcı doğru MKK sicil numarasını gösteren belge ile acenteye başvurur ve kayıt güncellenir.
ISIN kodları, ulusal ve uluslararası sermaye piyasası işlemlerine söz konusu menkul kıymet işlemlerinin tam otomasyon ortamında gerçekleştirilmesi için menkul kıymetlere uluslararası standartlara uygun olarak, Türkiye’yi temsilen ilk iki harfi “TR” olmak kaydı ile toplam 12 haneden oluşacak şekilde tanımlanan yegâne uluslararası menkul kıymet tanımlama kodudur.
Birden fazla aracı kurum/bankada yatırım hesabınız olması durumunda, Anadolu ÜPAK acenteleri tarafından tarafınıza doldurtulan formda her bir aracı kurum/bankada yer alan ve ELÜS işlemlerinde kullanmak istediğiniz hesaplarınızın hepsinin beyan edilmesi gerekmektedir. Kayıt sırasında beyan edilmeyen aracı kurum/banka hesaplarınızdan Anadolu ÜPAK’da işlem yapamayacağınızı önemle hatırlatırız.
Normal seansta girilen emirlerde; daha iyi fiyattan veya aynı fiyattan karşı emirler arasında önce fiyat sonra zaman önceliği olandan eşleşme gerçekleşmektedir. Buna ilaveten yapılması gereken herhangi bir husus bulunmamaktadır.
ELÜS alım satım işlemlerinde Anadolu ÜPAK tarafından aracılık komisyonu dışında alıcıdan kesilen başka bir ücret bulunmamaktadır. Yatırımcı işleminin gerçekleştiği hesabın bulunduğu takas üyesi (aracı kurum/banka) tarafında ise Takasbank Şartlı Virman Ücreti+BSMV ile takas üyesi komisyonu alınmaktadır. Takas üyesi tarafından uygulanan ücret detaylarının takas üyesi kuruluş ile iletişime geçmek suretiyle detaylı bir şekilde öğrenilmesi mümkün olup, söz konusu bilgi dikkate alınarak ilgili hesapta yeterli bakiye bulundurulması durumunda alış emri verildiğinde herhangi bir sorun ile karşılaşılmayacaktır. Özel emirlerde alıcı tarafın bakiyesinin yetersiz olması durumunda ise girilen satış emirleriyle ilgili işlemler iptal olarak gözükecektir.
Elektronik kayıt kuruluşu olan Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) MKK tarafından istenen belgelerle başvurulması ile MKK nezdinde ilgili mirasçılara virman işlemi gerçekleştirilebilecektir. Konuya ilişkin olarak MKK’nın ihroperasyon@mkk.com.tr e-posta adresinden bilgi edinilmesi mümkündür.
ELÜS ile ilgili olarak, çiftçilere verilen Devlet desteğinde Anadolu ÜPAK faaliyete geçtikten sonra bir değişiklik olmamış olup başlıca destekler aşağıda verilmektir. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan detaylı bilgi edinilebilmesi mümkündür.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na 5904 sayılı Kanunla eklenen geçici 76. maddeyle 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkartılmasından doğan kazançların 31.12.2028* tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna olduğu düzenlenmiş olup buna ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.
(*) 28.12.2023 tarihli ve 32413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “7491 Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” başlıklı Kanunun 14.Maddesiyle “193 sayılı Kanunun geçici 76 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan ‘31/12/2023’ ibaresi ‘31/12/2028’ şeklinde değiştirilmiştir.
5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’nun 17 nci maddesinin üçüncü fıkrası; “Bu Kanun çerçevesinde ürün senedine bağlanmış tarım ürünlerinin haczi, ancak ürün senedinin haczi suretiyle yapılır.” hükmünü haizdir.
Ayrıca, 12.11.2011 tarih ve 28110 sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği’nin 5 inci maddesinde yer alan hükümler gereği Lisanslı Depolar uhdesindeki dayanak varlıkların tek başına haczi mümkün bulunmamakta, söz konusu dayanak varlık ancak elektronik ürün senedi (ELÜS) aracılığıyla haczedilebilmektedir.
Haczin tesis edilmesine yönelik işlemler Elektronik Kayıt Kuralları’nın 17’nci maddesinde yer almakta olup söz konusu madde uyarınca haczin EKK üyesi banka ve finans kuruluşları tarafından ELÜS’lerin saklandığı hesaplar üzerinde uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Bu çerçevede, İcra Müdürlükleri dahil yasal mercilerin, Lisanslı Depo İşletmeleri nezdindeki dayanak varlık olan fiziki ürün üzerinde haciz işlemi uygulaması, yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri çerçevesinde mümkün değildir.
Son depolama tarihi gelen bir ürüne ilişkin ELÜS, son depolama tarihi akşamı ELÜS olarak işleme kapatılır, TÜRİB İşlem Platformunda alım-satıma konu edilemez. Ürünler mudî tarafından teslim alınıp ürün olarak kullanılabilir, satılabilir. Konuya ilişkin Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği’nin 33 üncü maddesi düzenlemesi aşağıda verilmektedir:
(1) Ürünün azami depolama süresi 24 ayı geçmemek üzere ürünün çeşidine göre Bakanlıkça belirlenir. Ürünün son depolama tarihine kadar geri alınması gerektiği, aksi takdirde ürünün lisanslı depo işletmesince satılabileceği hususu, mudiye veya yetkili temsilcisine lisanslı depo işletmesi tarafından son depolama tarihinden kırk beş gün önce bildirilir.
(2) Son depolama tarihine kadar geri alınmayan ürünler, lisanslı depo işletmesince satılabilir. Bu durumda, depolama ücreti ve diğer masraflar satış bedelinden düşülerek geri kalan tutar yedi iş günü içinde ilgiliye ödenir. Bu fıkra uyarınca satılan ürünlere ilişkin düzenlenen ürün senetleri, lisanslı depo işletmesince derhal iptal edilerek mudiye bilgi verilir.
Anadolu ÜPAK İşlem Platformunda iletilen emirler günlük emirlerdir. İletimi yapılan alım veya satım emirleri işleme dönmemesi halinde tam çalışma gününde saat 13:00, yarım çalışma gününde ise saat 11:00 itibari ile seansın bitmesini takiben silinir. Girilen emrin karşı emirle eşleşip işlem gerçekleşmesi, söz konusu ISIN’da uygun fiyat ve miktarlı karşı emrin olması ile ilgilidir. Uygun emir yoksa, eşleşme gerçekleşmez ve seans sonunda söz konusu emirler sistem tarafından iptal edilir.
Ürün desteklemesi ödemelerinde başvuru usulleri ve destekleme esasları T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından uygulanan Cumhurbaşkanlığı Kararları temel alınarak yürütülmektedir. Söz konusu Karara istinaden 14.11.2021 tarihinde yayınlanan ve 26.09.2024 tarihinde yapılan değişiklikler ile son halini alan) Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere Ödeme Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/31) içeriğinde; desteklerden faydalanılması için son depo kira ücreti faturasının ibrazı Tarım İl veya İlçe Müdürlüklerine teslimi zorunlu kılınmıştır. Diğer bir ifade ile kira desteği ödemesi için kira bedeline ilişkin faturanın lisanslı depo tarafından düzenlenmiş olması gerekmektedir. Söz konusu Tebliğe Borsamız web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.
Destekleme ödemeleri ve bahsi geçen Tebliğ’e ilişkin detaylı bilgiler Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinden temin edilebilir.
Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere Ödeme Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/31) içeriğinde ödeme için yapılacak başvuruda;
– Kira desteği için; lisanslı depo işletmesince üretici/üretici örgütü adına düzenlenmiş olan ve üzerinde isim/unvan, TC/Vergi No, fatura düzenlenme tarihi, ürün adı, ürün miktarı, ürünün depoya giriş tarihi ve ürünün depoda kaldığı gün sayısı bilgilerinin eksiksiz olarak yer aldığı depo kira ücreti faturası,
– Nakliye desteği için; ürünün teslim edildiği lisanslı depo işletmesi, üretici/üretici örgütüne ait isim/unvan, TC/Vergi No, ili/ilçesi, ürün adı, ürün miktarı, depo teslim tarihi, referans numarası bilgilerinin yer aldığı, TBS sistemi üzerinden kontrolü sağlanmış ELÜS İhraç Formu,
– Analiz desteği için; üretici/üretici örgütü adına yetkili sınıflandırıcı tarafından düzenlenmiş ve üzerinde tarih, seri/sıra no, ürün adı, miktarı, analiz sayısı bilgilerinin yer aldığı analiz ücreti faturası veya aynı bilgilerin yer aldığı kasa alındı makbuzunun aslını,
– Üretici örgütünün başvurusu halinde üreticilerden alacağı Tebliğ’in 38 numaralı ekinde yer alan Taahhütname ve üretici örgütlerine kayıtlı çiftçi listesini dikkate alarak, Tebliğ’in 39 numaralı ekinde yer alan Müracaat Dilekçesi ile birlikte teslim alınmasından, TBS’ye girişinin sağlanmasından ve oluşturulan askı icmalleri ile kesin icmallerin kontrol edilerek onaylanmasından sorumludur.
